Hoe je toeslagenouders wél kunt helpen: eerst luisteren, daarna compenseren
Het had snel, doeltreffend en ruimhartig moeten gebeuren: het herstel en de financiële compensatie voor ouders die geraakt zijn door de toeslagenaffaire. Maar opnieuw lopen systemen vast in ingewikkelde procedures en regelgeving. Een oplossing voor alle gedupeerden is nog niet in zicht.
Op uitnodiging van AEF’ers Sanne van Eerden en Aris van Veldhuisen vertelde Laurentien van Oranje tijdens onze bureauavond in januari hoe zij dat met haar stichting (Gelijk)waardig Herstel anders doet. Zij werkt niet vóór maar samen mét ouders aan het herstel van vertrouwen, de emotionele verwerking van wat er gebeurd is en de afwikkeling van de schade.
Weerloos
AEF-adviseur Sanne van Eerden voelde even paniek, toen ze een tijd terug een aanmaning van de gemeente op de deurmat vond. ‘U moet nu betalen’, las ze in de brief die over de jaarlijkse gemeentebelasting bleek te gaan. Heb ik de eerste brief gemist? Het is zaterdag, hoe krijg ik de overboeking binnen twee dagen rond? Op maandag belde Sanne met de gemeente. Wat bleek: die was vergeten om de herinneringen te sturen. Hun fout, geen zorgen, alles kwam goed.
Sanne: ‘Mijn ervaring staat natuurlijk in schril contrast met wat ouders is overkomen die plotseling gesommeerd werden hele grote bedragen kinderopvangtoeslag terug te betalen. Ik heb een hele kleine glimp gevoeld van de stress die zij hebben ervaren. Maar het was genoeg om te voelen hoe ongelofelijk machteloos en vernederend dat voor hen moet zijn geweest. Om zo weerloos tegenover een grote, bureaucratische overheidsinstantie te staan. Om te geloven dat je door je eigen schuld in de problemen bent gekomen, terwijl we inmiddels weten dat niet zij maar de overheid grove fouten heeft gemaakt. Vreselijk.’
Maar ook de ‘oplossing’, de financiële compensatie vanuit de overheid, laat lang op zich wachten. Onbegrijpelijk, vindt Sanne. Dat mensen die al door zoveel ellende zijn getroffen, nog steeds niet verder kunnen met hun leven omdat de overheid het opnieuw laat afweten.'
Laurentien van Oranje
Dat vindt ook Laurentien van Oranje-Nassau, die via de Kinderombudsvrouw benaderd werd om een aantal dialoogsessies met kinderen uit getroffen gezinnen te begeleiden. ‘Ik ben eerst gewoon gaan luisteren. Eerst naar kinderen, later ook naar ouders. Ik vond het schokkend wat ik hoorde. De extreme eenzaamheid van mensen maakte zoveel indruk; de kinderen die uit huis zijn gehaald, dierbaren die zelfmoord hebben gepleegd, alles kwam voorbij. Je komt op een extreme plek van nederigheid uit.’
Er moest iets gebeuren, dat stond vast. Maar wat dan precies? En hoe? Laurentien van Oranje: 'De complexiteit overviel me: waarom lukt het de overheid niet om deze mensen op een goede manier te helpen? Ik snapte er, eerlijk gezegd, geen hout van.'
Het kwartje viel toen ze een van de ouders vroeg: hoe zag je leven er uit vóór de toeslagenaffaire? Een vraag die de kern raakte van waar het over ging. Laurentien: ‘Het was voor het eerst dat een betrokken professional haar deze vraag had gesteld. Ze voelde zich gezien in haar menszijn, in plaats van als slachtoffer dat al zoveel jaren bezig was met overleven.’ Het bleek een belangrijke sleutel. Laurentien: ‘het gaat hier niet alleen om een compensatie van de schulden die mensen hebben moeten maken; deze mensen willen gehoord en gezien worden in wat ze het allermeest zijn kwijtgeraakt: hun menselijke waardigheid'.
Clash of logic
Laurentien’s betrokkenheid leidde tot de oprichting van een eigen stichting: Gelijk(waardig) Herstel, waarin ze sámen met ouders op een effectieve, andere manier eindelijk een deuk in een pak boter slaat in de afwikkeling van het toeslagenschandaal.
Laurentien: 'Het probleem is zonneklaar: een totale 'clash of logic'. Beleidsmakers verzinnen oplossingen vanuit het systeem, maar datzelfde systeem heeft juist gefaald. Dat is het systeem van de getallen, de rekensommen en bovenal: het wantrouwen in mensen. Als je vanuit dat systeem blijft denken en handelen, dan ga je aan de slag met de verkeerde problemen - en dat werkt dus niet. Het gaat erom dat we naar deze kinderen en ouders luisteren. Niet als ‘moetje’ om af te kunnen vinken, maar écht. Stel vragen, luister, neem ze serieus. Hoe zagen hun levens eruit voor de toeslagenaffaire? Wat hebben zij nu nodig?'
Via de Landelijke coalitie Kansrijke Start, waarin AEF’er Sanne samenwerkt met Laurentien van Oranje, kwam ze in contact met de stichting. Dé manier om op een praktische, effectieve manier iets te doen voor de gezinnen die door het schandaal geraakt zijn.
Sanne: 'Het besef dat wij met z'n allen 'het systeem' zijn, heeft veel indruk gemaakt op mij. Als adviseur heb ik daar ook een rol in. Ik hoop maatschappelijk iets te kunnen betekenen voor mensen in een kwetsbare situatie. Maar doe ik dat op een manier die hen echt helpt? Luister ik écht naar de mensen om wie het gaat?
Luisterend Schrijven
Stichting (Gelijk)waardig Herstel koppelt mensen die willen luisteren aan getroffen gezinnen die hun verhaal willen vertellen. De ‘Luisterend Schrijvers’ schrijven het verhaal op van één gezin, volgens een zorgvuldig opgesteld format, waarin ook alle feiten zorgvuldig worden meegenomen. Daarna gaan Schade-analisten aan de slag met het indienen van een schadevergoeding.
Sanne: 'Je helpt mensen op twee manieren. Ten eerste praktisch, omdat ze worden gecompenseerd voor de financiële gevolgen van de affaire. Maar ook emotioneel: er wordt, eindelijk, door medeburgers naar hen geluisterd. Daarom vind ik het concept van 'Luisterend Schrijvers' zo mooi. Ruim 40 collega-AEF’ers kregen tijdens onze bureauavond in januari een certificaat voor hun rol als luisterend schrijver. Daar ben ik trots op!’
Inmiddels nemen al 800 ouders deel aan (Gelijk)waardig Herstel en zijn de eerste ouders klaar met het traject. 'Het is geld is bijgeschreven', schreef een van hen na afronding van haar traject in een berichtje aan Laurentien. 'Het voelt onwerkelijk, het eind aan een veertien jaar durende nachtmerrie, waarin we hebben gevochten voor ons huwelijk en onze twee dochters. Ik voelde me voor het eerst gehoord en gezien. En dat is me zoveel meer waard dan geld.'
Laurentien van Oranje: ’Dát is wat ons te doen staat als samenleving: luisteren. Naar de diepe pijn die onze gezamenlijke overheid heeft veroorzaakt bij een hele grote groep mensen.'
Wil jij ook meehelpen om het vertrouwen van getroffen ouders te herstellen en bij te dragen aan een oplossing? Dit is je kans om op een concrete manier een wezenlijke bijdrage te leveren. Tijdsinvestering: ongeveer tien uur. Meld je aan via deze link! https://www.gelijkwaardigherstel.nl/ik-wil-iets-doen
