VONK: Samen werken aan de ouderenzorg van de toekomst

Daarin werken zorgaanbieders, huisartsen, gemeenten, welzijnsorganisaties, woningbouwverenigingen, zorgverzekeraar, burgers en andere stakeholders samen aan duurzame zorg en welzijn voor ouderen. AEF-adviseur Annemiek de Nooijer ondersteunt het samenwerkingsverband als programmamanager en kwartiermaker: ‘Vanuit een gezamenlijk gedragen visie kunnen nu de handen uit de mouwen. Iedereen werkt aan hetzelfde doel.’

Dat Nederland vergrijst (meer ouderen) en ontgroent (minder jongeren) is niet nieuw, die trend manifesteert zich al jaren. Wat dit nog lastiger maakt is dat er andere trends zijn die dit probleem versterken. Een duidelijk voorbeeld daarvan is de krappe arbeidsmarkt. Er zijn simpelweg te weinig mensen beschikbaar om al het werk te doen, ook in de ouderenzorg en het welzijnswerk.

Anders organiseren

‘We zullen de ondersteuning en zorg van ouderen fundamenteel anders moeten organiseren’, zegt Annemiek de Nooijer. ‘Met alleen het verhogen van de capaciteit van verpleeghuizen kom je er niet. Bovendien willen veel ouderen het liefst zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Met gerichte ondersteuning en zorg kun je dat mogelijk maken. Om dat te realiseren is goede afstemming en samenwerking tussen diverse partijen nodig.’

De financieringssystemen van zorg en welzijn zijn gescheiden werelden, wat leidt tot vreemde prikkels. Iemand die bijvoorbeeld met ondersteuning uit de Wmo langer thuis kan blijven, kost een gemeente extra geld. Het in de zorg bespaarde geld komt daar echter niet terecht. Om zulke oplossingen toch mogelijk te maken, moeten goede afspraken gemaakt worden. ‘Ten dele op landelijk niveau’, stelt Annemiek de Nooijer. ‘Maar daar kunnen we niet op wachten. De knelpunten dienen zich nu al aan, dus moet je daar in de regio ook goede afspraken over maken om ouderen gerichter te kunnen helpen.’

Annemiek is betrokken als programmamanager, vanuit haar ervaring met samenwerking tussen verschillende (zorg)organisaties, programmamanagement en achtergrond als arts. Vanuit het idee dat we meer op preventie moeten inzetten, de zorg anders moeten organiseren om toekomstbestendig te zijn en dat we anders moeten aankijken tegen gezondheid en ziekte, werkt zij met enthousiasme aan samenwerkingsverbanden als VONK.

Visie

Vertrekpunt voor een stevige samenwerking is een gedeelde visie op de toekomst van de ouderenzorg. ‘Dat is het eerste waar we op hebben ingezet’, legt Annemiek uit. ‘Pas als iedereen doordrongen is van nut en noodzaak, kun je werkafspraken gaan maken. Anders blijft het al snel steken in pilots en experimenten, terwijl het juist hard nodig is om zaken structureel anders te regelen.’

Wat betekent dat voor het werk van de programmamanager? Annemiek: ‘Veel praten, zaken en mensen aan elkaar knopen, inventariseren wat er allemaal al gebeurt in de regio, bespreekstukken voorbereiden, oplossingen vinden. In de praktijk blijkt dat het valt of staat met de betrokkenheid van mensen. Ontmoeting, elkaar leren kennen, ideeën en ervaringen uitwisselen zijn heel belangrijk om gezamenlijk tot een plan te komen. Dat kost tijd, maar betaalt zich uiteindelijk wel terug. Want alleen met draagvlak kun je duurzame veranderingen bewerkstelligen.’

De oudere centraal

Die duurzame veranderingen die de partijen in Noord-Kennemerland voor ogen staan, hebben hun beslag gekregen in een visiedocument. Kern van die visie: we stellen vanuit positieve gezondheid het functioneren en het leven van de ouderen centraal, zorg en welzijn faciliteren, op momenten, het ouder worden. ‘Dat klinkt mooi, maar vraagt om een heel andere manier van denken over zorg, ondersteuning, huisvesting enzovoorts. Het begint met kijken naar het individu: Wie is deze meneer of mevrouw? Wat heeft hij/zij nodig? Daarbij willen we veel breder kijken dan alleen het medische. Wat is belangrijk voor iemand in deze levensfase? Wat maakt het leven de moeite waard voor deze persoon? Wat kan de persoon zelf nog? Wie kan daarbij helpen, uit het informele netwerk, de welzijnswerker, huisarts, thuiszorg etc. Verpleeghuiszorg zal steeds meer ‘laatste optie-zorg’ worden. Gelukkig sluit dat ook goed aan bij de wensen van de meeste ouderen; die blijven meestal het liefst zo lang mogelijk zelfstandig wonen.’ VONK werkt met een cliëntenpanel, waarin met regelmaat met ouderen uit de regio wordt gekeken of de projecten aansluiten bij waar hun behoefte ligt.

Belang preventie

Wat ook opvalt aan de nieuwe visie is de belangrijke rol van preventie. ‘Door in een veel eerdere fase al ouderen en hun behoeften in beeld te hebben, kun je veel zorg voorkomen of uitstellen. Nu is het nog veel te vaak zo dat hulp en zorg in beeld komen als het eigenlijk al te laat is, als er al een – vaak ernstig – gezondheidsprobleem is ontstaan. Door mensen eerder te ondersteunen op het brede vlak van welzijn, kun je heel wat leed en problemen, zoals eenzaamheid en verminderende fitheid, voorkomen. Een belangrijk deel van de gezondheidsvragen bij de huisarts zijn eigenlijk welzijnsvragen. Actievere ouderen zijn vaak gezonder en gelukkiger.’

Onafhankelijke rol

Voor Ronald Buijs, voorzichter van de Raad van Bestuur van Zorgcirkel en voorzitter van het programmabestuur van VONK, is duidelijk dat de betrokkenheid van Annemiek de samenwerking binnen VONK versoepeld heeft. ‘Niet alleen door het vele praktische werk dat is verzet, maar ook vanwege de onafhankelijke positie die zij binnen de samenwerking heeft. We hebben als partijen een gelijke visie, maar dan kan het nog best spannend zijn om het ook daadwerkelijk te doen, te realiseren. Er zijn nu eenmaal verschillende – soms zelfs tegengestelde – belangen. Het is makkelijker en beter om die vanuit een onafhankelijke rol te signaleren en benoemen. Annemiek stimuleert partijen die belangen te overbruggen en compromissen te sluiten. Dat is anders dan wanneer ik dat doe. Dan blijf ik toch “de man van Zorgcirkel”, ook al doe ik dat met de intenties om de regio als geheel vooruit te helpen. Een onafhankelijke positie werkt als smeerolie om tot de volgende stappen te komen.’

Aan de slag!

Als kwartiermaker heeft Annemiek de vaart erin gekregen. ‘Er gebeurde al het nodige, maar VONK is ook een goede manier om dat bij elkaar te brengen, overzicht te houden en meer bekendheid te geven aan wat er allemaal gebeurt op dit gebied. We hebben nu acht concrete projecten benoemd waarmee partijen in de regio aan de slag gaan. Dat loopt uiteen van het versterken van digi-vaardigheden van cliënten en toepassingen van eHealth tot valpreventie voor ouderen; van ontwikkeling van nieuwe woonvormen met een geïntegreerd aanbod van zorg en welzijn tot ondersteuning van mantelzorgers en het organiseren van respijtzorg. De neuzen staan dezelfde kant op, alle partijen werken hier samen aan. Mijn rol als kwartiermaker zit er bijna op. Het is een intensief traject geweest, maar het was ook erg leuk om met gedreven mensen te werken, die echt het verschil willen maken. Het zijn stuk voor stuk organisaties en mensen die willen werken aan verandering en verbetering. Dat geeft dit samenwerkingsverband en mij veel energie.’

Lees hier het visiedocument van VONK: Vitaal Oud in Noord-Kennemerland of kijk op de website van Vitaal Oud Noord-Kennemerland.