Hoe houden we een bezoek aan de huisarts, een behandeling bij de fysiotherapeut en de zorg van een wijkverpleegkundige toegankelijk en betaalbaar voor iedereen? De eerstelijnszorg speelt een cruciale rol in ons zorgstelsel, maar staat ook al jaren onder druk. Wat is er nodig om het tij te keren?
Samen met een vijftal collega’s heeft adviseur en partner Aris van Veldhuisen vorig jaar het proces begeleid dat leidde tot de Visie eerstelijnszorg 2030: een koersdocument voor de komende jaren dat in de eerste plaats moet leiden tot betere samenwerking en een heldere organisatiestructuur. Hoe kijkt Aris als voorzitter van de kerngroep terug op zijn bijzondere rol in dit proces?
De totstandkoming van de Visie is gerust een mijlpaal te noemen. Voor het eerst ligt er een heldere visie op de hele eerstelijnszorg waar heel veel verschillende partijen uit het veld hun handtekening onder hebben gezet. ‘We waren het vrij snel eens over de hoofdlijnen van de visie’, blikt Aris terug op het proces. ‘Dat tekent de urgentie en de bereidwilligheid van alle partijen om echt stappen te gaan zetten.'
Maar het proces kende ook hobbels. Het veld was soms verdeeld, tegengestelde belangen zetten de een soms tegenover de ander. Aris: ‘Er waren heel veel partijen betrokken: huisartsen, paramedici, fysiotherapeuten en apothekers. Soms speelden er gevoeligheden op. Huisartsen die zich achtergesteld voelden ten opzichte van de grote zorginstellingen bijvoorbeeld. Omvang, status, trots: dat speelt in zo’n proces allemaal mee.’
Toen het ministerie AEF vroeg om de rol van procesbegeleider in dit project over te nemen, lag het proces nagenoeg stil. ‘Ze zaten vast op de inhoud’, vertelt Aris. ‘Er werd veel gepraat, maar echte keuzes waren er nog niet gemaakt. Het was nodig om knopen door te hakken, ook op de inhoud. Precies de rol die mij en ons goed past.’
Samenwerken voor patiënten in de hele wijk
Anders dan ziekenhuizen en grote zorginstellingen uit de tweedelijnszorg, is de eerstelijnszorg vaak kleinschalig georganiseerd. Een huisarts of een fysiotherapeut heeft al gauw een praktijk aan huis. Echt grote samenwerkingsverbanden zijn er niet veel. Terwijl júist die samenwerking in de wijk van essentieel belang is om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden, legt Aris uit. ‘Als je goed samenwerkt, kun je véél meer klachten en problemen van mensen oplossen en voorkomen.’
‘Maar dan moet je die samenwerking wel structureel vormgeven. Daarom pleiten we in de Visie voor een een ‘hecht wijkverband’: een vierhoek waarin huisarts, wijkverpleging, maatschappelijk werk en apotheek snel met elkaar kunnen schakelen.’ Over medicijngebruik en over de zorg voor ouderen in de wijk bijvoorbeeld. Maar ook over sociale problemen als eenzaamheid en schuldenproblematiek.
Aris: 'Het hielp dat wij inhoudelijk specialisten in ons team hadden, dat gaf mensen vertrouwen’, vertelt Aris. ‘Wij konden tegen huisartsen zeggen: we snappen dat jullie waarde hechten aan jullie rol als poortwachter en hoofdbehandelaar, maar hoe fijn zou het zijn als je meteen weet wie je moet bellen als er op vrijdagmiddag een oudere patiënt in je spreekkamer zit met klachten die niet kunnen wachten?’
In de regio, dáár worden de afspraken gemaakt
‘De regio’ voelde voor sommige zorgverleners tamelijk abstract en ver weg. Wat heeft een huisarts in een buitenwijk van Emmen te maken met een ‘duurzaam regionaal eerstelijnssamenwerkingsverband’? Waarom is vertegenwoordiging op dat niveau zo belangrijk?
‘Omdat veel andere partijen (ziekenhuizen, verzekeraars) óók op dat niveau met elkaar samenwerken', legt Aris uit. ‘In de regio worden de afspraken gemaakt en de contracten gesloten. Als je daar als eerste lijn niet vertegenwoordigd bent, dan trek je aan het kortste eind. Dan krijgt een ziekenhuis het voor het zeggen, in plaats van de huisarts zelf.’
Bovendien moet je aanspreekbaar zijn, letterlijk, vindt Aris. ‘Stel, een patiënt staat op de wachtlijst voor een zware operatie. Dan helpt het als die patiënt zowel fysiek en mentaal fit de operatiekamer in gaat. Maar hoe regelt een ziekenhuis dat als er geen aanspreekpunt is van fysiotherapeuten?’
Goed kunnen luisteren en stevig durven zijn
Wat Aris' belangrijkste taak als voorzitter van de kerngroep was? 'Oog houden voor ieders belangen én helder blijven uitspreken dat het hier ging om de grotere visie, het gedeelde belang. 'Die rol van enerzijds empathisch en anderzijds stevig kunnen zijn, past me goed', vertelt Aris. ‘Ik kan vrij ver meegaan in ieders perspectief en zien welke emoties eronder zitten. Maar ik kan ook zeggen: ‘dit gaan we niet doen'.'
'Mensen hebben zich gehoord gevoeld en zijn tegelijk commited gebleven aan het grotere verhaal. Dat vind ik prachtig. Voor mij is dit een van de meest leuke en bijzondere projecten die ik ooit heb gedaan.’
Interview: Sonja Alferink en Merel Scheltema
Tekst: Sonja Alferink
Foto's: Frank van der Most
Contactpersoon
